Momenteel zien we hoe er een nieuw element aan deze dynamiek is toegevoegd. De Lauderdale-paradox openbaart zich nu ook in het proces van ecologische afbraak dat zich op een planetaire schaal om ons heen ontvouwt.
Sinds de jaren vijftig heeft er een buitengewone toename van het mondiale bbp plaatsgevonden. Deze wordt vaak de 'Grote Versnelling' genoemd. Maar als gevolg van de nauwe koppeling tussen het bbp en de materiële en energetische doorvoer is deze enorme groei van de 'particuliere rijkdom' ten koste gegaan van een al even buitengewone uitputting van de natuurlijke leefwereld. Het merendeel van de tropische bossen op de planeet is vernietigd. De landbouwgronden zijn grotendeels uitgeput. Het tempo waarin soorten uitsterven ligt nu duizend keer hoger dan vóór de Industriële Revolutie. Ondertussen heeft de opgevoerde koolstofemissie tot klimaatverandering en verzuring van de oceanen geleid. Het gevolg is dat de ecosystemen op het land en in de zee uit balans raken en dat de voedselketens bedreigd worden. Dit is de prijs die we uiteindelijk betalen voor de jarenlange plundering van de 'gratis' waarde van de natuur.
Met het uit balans raken van de biosfeer, waarvan het menselijk leven afhankelijk is, zien we dat het grootste publieke goed van allemaal – de integriteit van de planetaire biosfeer – is opgeofferd voor de particuliere rijkdom.
Hoe zal het verder gaan? Hoe zal het kapitalisme deze crisis oplossen?
Deze vraag brengt ons bij een belangrijk punt. Als reactie op de dreiging van ecologische ineenstorting hoort men nogal eens stellen dat we eigenlijk alleen maar de emissie en het materiaalgebruik hoeven terug te dringen naar een duurzaam niveau (zo ongeveer als in het ontgroei-scenario van het IPCC dat ik eerder heb beschreven). En dat als we dat eenmaal gedaan hebben, er geen reden is dat het bbp niet eindeloos kan blijven doorgroeien, terwijl de biosfeer zich ondertussen herstelt.
Maar, als we die emissies eenmaal hebben uitgebannen en de materiële doorvoer naar een veel lager niveau hebben teruggeschroefd, waar moet het kapitalisme dan zijn gratis input vandaan halen als die niet langer uit energiedichte fossiele brandstoffen en de natuur verkregen kan worden? Het zal zich moeten richten op die andere primaire bron van waarde, namelijk de menselijke arbeid.
Mocht zo'n staat van ecologische duurzaamheid ooit worden bereikt, dan kunnen we dus verwachten dat het kapitalisme naar groei zal blijven streven door nieuwe manieren te vinden om werknemers uit te persen.